Pandangan Islam Terhadap Liberalisasi Perdagangan (Siri 5)
Autoriti Dalam Tradisi Keilmuan Islam
Sesiapa sahaja boleh mendakwa bahawa pandangannya adalah mewakili Islam? Tiada mana-mana pihak boleh mendakwa bahawa perspektifnya adalah merupakan perspektif Islam? Demikianlah beberapa persoalan yang selalu ditimbulkan khususnya oleh golongan Muslim Liberal seperti JIL di Indonesia dan Sister in Islam (SIS) di Malaysia. Bagi golongan seperti ini sesiapa sahaja mempunyai autoriti untuk mengeluarkan pandangan berkaitan dengan Islam termasuklah mengistinbatkan hukum-hukum daripada al-Quran dan al-Hadith. Oleh sebab itu, bila disebut “Pandangan Islam tentang Liberalisasi Perdagangan”, maka tiada mana-mana pihak boleh mendakwa bahawa pandangannya mewakili Islam. Persoalan seperti ini sebenarnya berkait rapat antara lain dengan autoriti dalam keilmuan Islam.
Benarkah dalam Islam tiada autoriti ilmu sehingga kita boleh menyatakan pendirian inilah sebenarnya mewakili Islam atau pandangan inilah yang benar menurut Islam. Di dalam al-Quran Allah swt telah menyentuh tentang konsep autoriti ini sepertimana firman ALlah swt dalam surah al-Nahl ayat 43 dan surah al-Anbiya ayat 7. Dalam kedua-dua ayat tersebut, Allah swt memerintahkan supaya merujuk kepada Ahl al-Zikr yang bermaksud para ulama. Dalam sebuah hadith riwayat Muslim:
Daripada Abdullah bin Amr bin 'ash r.a. berkata: Aku mendengar Rasulullah saw. bersabda, "Bahawasanya Allah swt. tidak mencabut (menghilangkan) akan ilmu itu dengan sekaligus dari (dada) manusia. Tetapi Allah swt. menghilangkan ilmu itu dengan mematikan para ulama. Maka apabila sudah ditiadakan seorang alim, orang ramai akan memilih orang-orang yang jahil sebagai pemimpin mereka. Maka apabila si jahil itu ditanya, mereka akan berfatwa tanpa ilmu pengetahuan. Mereka sesat dan menyesatkan orang lain".
Sebenarnya banyak lagi nas-nas daripada al-Quran dan al-Hadith yang menekankan tentang autoriti ilmu dalam Islam sehingga tiada sesiapa sewenang-wenangnya boleh memberi pandangan tentang Islam lalu mereka menyesatkan orang lain.
Persoalan autoriti ilmu ini bukan sesuatu yang hanya terdapat dalam tradisi keilmuan Islam, tetapi terdapat juga dalam tradisi keilmuan peradaban yang lain termasuklah peradaban Barat pada zaman ini. Sesiapa yang pernah menelaah buku Republic Plato akan menemui pandangan Plato bahawa sesebuah negara itu hanya akan bebas daripada kejahatan apabila seseorang ahli falsafah menjadi raja ataupun sesorang raja mempunyai ilmu yang secukupnya tentang falsafah. Bukankah pandangan ini menunjukkan bahawa adanya autoriti ilmu sehingga dalam persoalan pentadbiran negara selayaknya dirujuk kepada ahli falsafah. Malah dikatakan di pintu gerbang ‘Akademia’ sekolah Plato, tercatat “seseorang yang tidak mengetahui geometri (matematik) tidak dibenarkan masuk”. Sekali lagi menunjukkan bahawa perlunya autoriti ilmu sehingga seseorang yang tidak menguasai sesuatu ilmu maka tidak mungkin beliau menguasai ilmu yang lain.
Namun begitu mengapa apabila persoalan seumpama ini dibangkitkan dalam tradisi keilmuan Islam, maka ia dilihat sebagai janggal. Bilamana disebut perspektif Islam, maka sudah tentu berdasarkan al-Quran dan al-Hadith. Nas-nas al-Quran dan al-Hadith tersebut ada yang Qathie dan ada yang Zhonni, lafaz-lafaznya ada yang am dan ada yang khusus serta bermacam lagi aspek yang perlu diberi perhatian untuk memahaminya. Maka untuk mengeluarkan ketetapan daripada al-Quran dan al-Hadith sudah pasti memerlukan penguasaan kepada beberapa cabang ilmu seperti bahasa Arab, Asbab al-Nuzul, Nasikh dan Mansukh serta lain-lainnya. Bukan semua orang boleh mengeluarkan ketetapan daripada al-Quran dan al-Hadith sehingga mereka boleh mendakwa ini juga adalah ketetapan Islam. Mereka yang berautoriti sahaja yang boleh melakukan sedemikian, iaitu para ulama.
Baru-baru ini seorang Professor di Department of Theology and Religious Studies University of Wales Lampeter, telah menyarankan kepada calon-calon PhD membaca buku Thomas Kuhn ‘The Structure of Scientific Revolutions’. Kemungkinan beliau baru membacanya disebabkan beliau seorang theologist. Sekiranya beliau Philosopher beliau pastinya telah lama membacanya. Bagi mereka yang mendalami Falsafah Sains khususnya, buku ini seperti satu bacaan wajib yang dibaca bersama karya-karya Karl Popper seorang lagi tokoh Falsafah Sains abad ke 20. Di dalam buku Thomas Kuhn tersebut ada menyentuh tentang autoriti ilmu. Thomas Kuhn menyebut tentang bagaimana berlakunya ‘paradigm shift’ dalam sains yang antara lain berkaitan dengan normal science dan abnormal science. Fenomena ini pula berkait rapat dengan sebuah komuniti saintifik.
Konsep komuniti saintifik ini telah dihuraikan lebih mendalam oleh John Ziman dalam bukunya ‘An Introduction to Science Studies’. Menurut beliau komuniti saintifik ini seperti juga masyarakat awam, meskipun ia adalah maya. Dalam komuniti saintifik ini ada heirarki yang berasaskan kepada autoriti ilmu. Noble Prize Winner dalam sesuatu bidang sains sudah pasti mereka yang paling berautoriti dalam bidangnya dan yang paling rendah autoritinya ialah mereka yang mempunyai ijazah dalam bidang tersebut. Heirarki dalam komuniti saintifik ini sama seperti autoriti kuasa dalam masyarakat awam. Oleh sebab itu pandangan,ulasan dan kajian seorang pemenang anugerah Noble dilihat lebih berwibawa daripada yang lainnya, sehingga ia diiktiraf sebagai ilmu dalam bidang tersebut.
Persoalannya, mengapa kita boleh mengiktiraf autoriti ilmu dalam bidang-bidang lain, tetapi tidak dalam keilmuan Islam? Sekiranya kita mengiktiraf wujudnya autoriti ilmu dalam keilmuan Islam, maka tidak timbul pertanyaan siapa yang boleh mendakwa pandangannya mewakili Islam. Jelas, pandangan yang mewakili Islam ialah pandangan para ulama yang tersohor atau muktabar yang menguasai disiplin-disiplin ilmu dalam Islam. Sekiranya ingin melihat perspektif Islam tentang sesuatu termasuk tentang Liberalisasi Perdagangan dan Liberalism, maka pandangan yang mewakili Islam ialah pandangan para Ulama. Merekalah yang paling berautoriti dalam kelimuan Islam. Berhubung dengan Liberalisasi Perdagangan dan Liberalism ini, tidak sedikit para ulama mutakhir yang telah menyentuh topik tersebut sehingga tidak sukar untuk mengenengahkan perspektif Islam tentangnya.
Autoriti Dalam Tradisi Keilmuan Islam
Sesiapa sahaja boleh mendakwa bahawa pandangannya adalah mewakili Islam? Tiada mana-mana pihak boleh mendakwa bahawa perspektifnya adalah merupakan perspektif Islam? Demikianlah beberapa persoalan yang selalu ditimbulkan khususnya oleh golongan Muslim Liberal seperti JIL di Indonesia dan Sister in Islam (SIS) di Malaysia. Bagi golongan seperti ini sesiapa sahaja mempunyai autoriti untuk mengeluarkan pandangan berkaitan dengan Islam termasuklah mengistinbatkan hukum-hukum daripada al-Quran dan al-Hadith. Oleh sebab itu, bila disebut “Pandangan Islam tentang Liberalisasi Perdagangan”, maka tiada mana-mana pihak boleh mendakwa bahawa pandangannya mewakili Islam. Persoalan seperti ini sebenarnya berkait rapat antara lain dengan autoriti dalam keilmuan Islam.
Benarkah dalam Islam tiada autoriti ilmu sehingga kita boleh menyatakan pendirian inilah sebenarnya mewakili Islam atau pandangan inilah yang benar menurut Islam. Di dalam al-Quran Allah swt telah menyentuh tentang konsep autoriti ini sepertimana firman ALlah swt dalam surah al-Nahl ayat 43 dan surah al-Anbiya ayat 7. Dalam kedua-dua ayat tersebut, Allah swt memerintahkan supaya merujuk kepada Ahl al-Zikr yang bermaksud para ulama. Dalam sebuah hadith riwayat Muslim:
Daripada Abdullah bin Amr bin 'ash r.a. berkata: Aku mendengar Rasulullah saw. bersabda, "Bahawasanya Allah swt. tidak mencabut (menghilangkan) akan ilmu itu dengan sekaligus dari (dada) manusia. Tetapi Allah swt. menghilangkan ilmu itu dengan mematikan para ulama. Maka apabila sudah ditiadakan seorang alim, orang ramai akan memilih orang-orang yang jahil sebagai pemimpin mereka. Maka apabila si jahil itu ditanya, mereka akan berfatwa tanpa ilmu pengetahuan. Mereka sesat dan menyesatkan orang lain".
Sebenarnya banyak lagi nas-nas daripada al-Quran dan al-Hadith yang menekankan tentang autoriti ilmu dalam Islam sehingga tiada sesiapa sewenang-wenangnya boleh memberi pandangan tentang Islam lalu mereka menyesatkan orang lain.
Persoalan autoriti ilmu ini bukan sesuatu yang hanya terdapat dalam tradisi keilmuan Islam, tetapi terdapat juga dalam tradisi keilmuan peradaban yang lain termasuklah peradaban Barat pada zaman ini. Sesiapa yang pernah menelaah buku Republic Plato akan menemui pandangan Plato bahawa sesebuah negara itu hanya akan bebas daripada kejahatan apabila seseorang ahli falsafah menjadi raja ataupun sesorang raja mempunyai ilmu yang secukupnya tentang falsafah. Bukankah pandangan ini menunjukkan bahawa adanya autoriti ilmu sehingga dalam persoalan pentadbiran negara selayaknya dirujuk kepada ahli falsafah. Malah dikatakan di pintu gerbang ‘Akademia’ sekolah Plato, tercatat “seseorang yang tidak mengetahui geometri (matematik) tidak dibenarkan masuk”. Sekali lagi menunjukkan bahawa perlunya autoriti ilmu sehingga seseorang yang tidak menguasai sesuatu ilmu maka tidak mungkin beliau menguasai ilmu yang lain.
Namun begitu mengapa apabila persoalan seumpama ini dibangkitkan dalam tradisi keilmuan Islam, maka ia dilihat sebagai janggal. Bilamana disebut perspektif Islam, maka sudah tentu berdasarkan al-Quran dan al-Hadith. Nas-nas al-Quran dan al-Hadith tersebut ada yang Qathie dan ada yang Zhonni, lafaz-lafaznya ada yang am dan ada yang khusus serta bermacam lagi aspek yang perlu diberi perhatian untuk memahaminya. Maka untuk mengeluarkan ketetapan daripada al-Quran dan al-Hadith sudah pasti memerlukan penguasaan kepada beberapa cabang ilmu seperti bahasa Arab, Asbab al-Nuzul, Nasikh dan Mansukh serta lain-lainnya. Bukan semua orang boleh mengeluarkan ketetapan daripada al-Quran dan al-Hadith sehingga mereka boleh mendakwa ini juga adalah ketetapan Islam. Mereka yang berautoriti sahaja yang boleh melakukan sedemikian, iaitu para ulama.
Baru-baru ini seorang Professor di Department of Theology and Religious Studies University of Wales Lampeter, telah menyarankan kepada calon-calon PhD membaca buku Thomas Kuhn ‘The Structure of Scientific Revolutions’. Kemungkinan beliau baru membacanya disebabkan beliau seorang theologist. Sekiranya beliau Philosopher beliau pastinya telah lama membacanya. Bagi mereka yang mendalami Falsafah Sains khususnya, buku ini seperti satu bacaan wajib yang dibaca bersama karya-karya Karl Popper seorang lagi tokoh Falsafah Sains abad ke 20. Di dalam buku Thomas Kuhn tersebut ada menyentuh tentang autoriti ilmu. Thomas Kuhn menyebut tentang bagaimana berlakunya ‘paradigm shift’ dalam sains yang antara lain berkaitan dengan normal science dan abnormal science. Fenomena ini pula berkait rapat dengan sebuah komuniti saintifik.
Konsep komuniti saintifik ini telah dihuraikan lebih mendalam oleh John Ziman dalam bukunya ‘An Introduction to Science Studies’. Menurut beliau komuniti saintifik ini seperti juga masyarakat awam, meskipun ia adalah maya. Dalam komuniti saintifik ini ada heirarki yang berasaskan kepada autoriti ilmu. Noble Prize Winner dalam sesuatu bidang sains sudah pasti mereka yang paling berautoriti dalam bidangnya dan yang paling rendah autoritinya ialah mereka yang mempunyai ijazah dalam bidang tersebut. Heirarki dalam komuniti saintifik ini sama seperti autoriti kuasa dalam masyarakat awam. Oleh sebab itu pandangan,ulasan dan kajian seorang pemenang anugerah Noble dilihat lebih berwibawa daripada yang lainnya, sehingga ia diiktiraf sebagai ilmu dalam bidang tersebut.
Persoalannya, mengapa kita boleh mengiktiraf autoriti ilmu dalam bidang-bidang lain, tetapi tidak dalam keilmuan Islam? Sekiranya kita mengiktiraf wujudnya autoriti ilmu dalam keilmuan Islam, maka tidak timbul pertanyaan siapa yang boleh mendakwa pandangannya mewakili Islam. Jelas, pandangan yang mewakili Islam ialah pandangan para ulama yang tersohor atau muktabar yang menguasai disiplin-disiplin ilmu dalam Islam. Sekiranya ingin melihat perspektif Islam tentang sesuatu termasuk tentang Liberalisasi Perdagangan dan Liberalism, maka pandangan yang mewakili Islam ialah pandangan para Ulama. Merekalah yang paling berautoriti dalam kelimuan Islam. Berhubung dengan Liberalisasi Perdagangan dan Liberalism ini, tidak sedikit para ulama mutakhir yang telah menyentuh topik tersebut sehingga tidak sukar untuk mengenengahkan perspektif Islam tentangnya.
1 comment:
Artikel telah menerima komentar dengan menyatakan bahawa kenyataan saya seperti suicide note. Mereka menyatakan bahawa saya tidak mempunyai autoriti bercakap tentang liberalisasi perdagangan kerana tiada pengetahuan tentangnya. Saya sebenarnya belumpun menyentuh tentang liberalisasi perdagangan maka bagaimana boleh dinilai pengetahuan saya tentangnya.
Post a Comment